Een natuurlijk ritme

Wat moet er nog gebeuren voordat we echt iets aan ons moordende dagelijks ritme veranderen? Maar liefst 17% van de beroepsbevolking in Nederland kampt met burn-out klachten en 20% krijgt in zijn leven te maken met een depressie. De druk is hoog, velen van ons ervaren langdurig stress. Wat kunnen we zelf daaraan doen? Wat kunnen we als organisatie doen? De behoefte aan ontspanning en innerlijke rust groeit. Hoe maken we daar tijd voor in ons drukke bestaan? En als we daar tijd voor hebben – zoals velen nu noodgedwongen – hoe vinden we dan die rust? Zodra we de rust en stilte ingaan, voelen we soms pas hoe moe we zijn. Steeds meer mensen vermijden dat voelen. Met als gevolg dat we zelfs in onze vrije tijd druk doen in plaats van echt vrij zijn.  

We weten uit beproefde bronnen van wijsheid en uit wetenschappelijke onderzoek hoezeer een afwisseling van werken, reflectie, inspiratie en ontspanning goed is voor motivatie, welbevinden en productiviteit. Alleen al een koffiepauze van 15 minuten en een lunchpauze met wandelingetje na afloop toont een forse stijging aan motivatie en productiviteit. Waarom doen zo weinig mensen dit dan? Waarom stimuleren we elkaar niet hier een gezamenlijk ritueel van te maken?

Ik hoop dat je jezelf thuis het houvast van een natuurlijk ritme gunt. Daarom dit verhaal over oorsprong, functie en ontwikkeling van ritme en de gevolgen ervan. En vooral met inspiratie voor het hervinden van een natuurlijk ritme.     

De oorsprong van ons ritme

Ritme is een oeroud grondprincipe van ons bestaan. Het heeft zijn oorsprong in het ritme van de natuur. De zon die dagelijks op en onder gaat, de vier seizoenen met ieder hun eigen kleur. Ze zijn van invloed op ons bioritme. Niet vreemd dus dat wij mensen het best gedijen als ons leef- en werkritme aansluit bij de natuur. Priesters waren van oudsher ritme-aangevers. Ze bestudeerden de bewegingen van de kosmos en de natuur en gaven richtlijnen wanneer te zaaien en te oogsten, werken en rusten, eten en vasten. Met altijd voor of na het vasten uitspattingen van mateloos feesten. Religieuze ritmes bepaalden het gezamenlijk ritme van de gemeenschap. En dat ritme sloot weer naadloos aan bij dat van de natuur. 

Functies: overleven, welzijn en verbondenheid 

Gezamenlijke ritmes hadden een functie. Overleven is de meest basale. Het is niet voor niets dat de christelijke vastentijd samenhangt met het einde van de winter, wanneer de voorraad was geslonken en er nog geen nieuwe oogst was. De overlevingskansen van een samenleving met een priester die de maat aangaf was groter. Een tweede functie was het menselijk welzijn. Het is niet voor niets dat bij alle religies na zes dagen werken een rustdag volgt. Om uit te rusten, pas op de plaats te maken, nieuwe inspiratie op te doen en weer te beseffen wat de zin van al dat zwoegen is. Door het gezamenlijke ritme werd de verbondenheid in de gemeenschap groter en verbeterde de samenwerking en productiviteit. De afstemming van het gezamenlijke ritme met de natuur, waarborgde ook de harmonie met de aarde.

De waan van de dag regeert met stress en ziekte als gevolg 

Tot voor kort leefden we nog zo’n gezamenlijk ritme van school en werk afgewisseld met pauzes en rustdagen. Inmiddels is de markering tussen werk en vrije tijd veel vager geworden. Werken kan overal en altijd, winkels zijn alle dagen open en ook nog  eens 24 uur online. Tegelijkertijd zijn veel kerken leeggelopen. De priesters zijn al lang geen ritme-aangevers meer. Weg gezamenlijke rustmomenten van ontspanning, inspiratie en reflectie. We moeten ze zelf inbouwen. En dat valt nog niet mee. Velen van ons ervaren veel druk in werk en leven. De waan van de dag lijkt te regeren. Zelf zijn we de regie kwijt, met stress en ziekte als gevolg.

Een voedend dagritme: beproefde inspiratie

Benedictijns leiderschap biedt inspiratie voor onder meer een voedend dagritme en voor innerlijke rust. Benedictijner monniken leven de richtlijnen van Benedictus al vijftienhonderd jaar en hun inzichten blijken nog steeds actueel. De werking van de drie componenten van hun voedende ritme worden stuk voor stuk onderbouwd door hedendaags wetenschappelijk onderzoek. Het mooie van dit dagritme is: het werkt thuis en op kantoor. Met wat minder pure werktijd en iets meer tijd en aandacht voor reflectie, inspiratie en ontspanning! Het zal je verbazen hoeveel beter je je voelt en wat er dan alsnog uit je handen komt. 

1. Afwisseling en regelmaat 

Zorg dagelijks voor een afwisseling van werken en ontspannen, neem de nodige tijd voor reflectie en inspiratie en vaste momenten voor gezamenlijke maaltijden en slaap:

Afwisseling werk en ontspanning Je brein werkt beter met denkwerkblokken. Zelfs pauzes van enkele  minuut ontspannen en bewegen zorgen al voor het nodige opladen. Stress maakt ons niet ziek. Het is de combinatie van stress en het gebrek aan hersteltijd en slaap die ons ziek maakt.

Koffiepauze 15 minuten weg van je bureau en de productiviteit neemt met 20 % toe. 

Lunchpauze Rond lunchtijd hebben we een dip in stemming en alertheid. Pauzeren loont. In ieder geval weg van het bureau en liefst buiten of in een ontspannen ruimte zonder sociale media. Het beste werkt na het eten 20 minuten wandelen of een dutje. 

Inspiratie Lever tenminste een uur werktijd in voor inspiratie. Lees vakliteratuur of verdiep je in iets heel anders dat je graag wilt leren. Als je dit continu volhoudt, vergroot het je motivatie en kwaliteit.  

Reflectie Benut 15 minuten tot 20 minuten op de dag voor reflecteren bijvoorbeeld in de vorm van mediteren of schrijf in een logboek. Mediteren is als een avontuurlijke reis maar dan naar binnen. Een houding van waarnemen, toelaten wat er is en voelen. Het helpt eventuele emoties als onrust en angst te doorleven in plaats van het voelen te vermijden. Daardoor ga je de realiteit meer zien zoals hij is en vanuit de acceptatie daarvan is het gemakkelijker te doen wat nodig is.

Ontspannen beweging Gun jezelf iedere dag ontspannen beweging zo mogelijk een tot anderhalf uur buiten door een wandeling of fietstocht, of ga binnen dansen op muziek die je vrolijk maakt. 

Schoonheid en lichtheid Geniet iedere dag van iets moois. Herlees, luister of kijk naar iets vertrouwds. Dat brengt je weer bij jezelf. Zorg voor plezier en lichtheid, zoek een alternatief voor de ‘lichte gesprekken’ bij de koffieautomaat, het kletsen met vrienden en collega’s. 

Goed afronden: terugblik en vooruitkijken Vooruitgang boeken is een belangrijke motivator. De laatste 2 à 3 minuten van je werkdag besteden aan opschrijven wat je vandaag hebt bereikt, kan de hele dag positief coderen. Vervolgens gebruik je enkele minuten om de volgende dag te plannen. Om dan bewust de overgang te maken naar vrije tijd. Zo zet je een streep onder vandaag en laad je op voor morgen. 

Eten Besteed zorg aan het bereiden en genieten van lichte, gezonde en smakelijke maaltijden. 

Voldoende slaap is een van de belangrijkste bronnen om fysiek, emotioneel en intellectueel te herstellen en gezond, productief en creatief te zijn. Je lichaam herstelt voornamelijk in de eerste helft van de nacht. Je brein herstelt met name in de tweede helft. Dan wordt alle informatie die je overdag hebt opgenomen geordend en opgeslagen. De meeste mensen hebben zeven à acht uur slaap nodig om optimaal te functioneren. Onvoldoende slaap verstoort de biologische klok en verhoogt het risico op lichamelijke aandoeningen (hart, infecties, diabetes, obesitas), stemmingsstoornissen en intellectuele productiviteit. Slecht dus voor je welbevinden en voor de productiviteit.

2 Bioritme 

Begin de ochtend met het werk dat mentaal het meest van je vergt. De chronobiologie leert dat 75 à 80 procent van de mensen in de ochtend het meest alert en geconcentreerd is. In die piektijd werken we met meer focus en nemen we betere beslissingen. Een goede timing loont voor een beter en meer resultaat. Doe ’s middags na de lunchpauze en zo mogelijk een wandeling of dutje de kleinere en minder aandacht  vergende taken of het fysieke werk. Maak onderscheid tussen werkdagen en weekenddagen. 

3. Baken beginnen en ophouden af 

Het zorgt voor een aandachtige werkhouding binnen de tijd die je hebt voor een taak. Het laat je ook je eigen beperktheid als mens inzien en aanvaarden. En het voorkomt moeheid.

Wil niet teveel. Kies eerder één ding waar je aan wilt werken en geef dat alle aandacht. De nodige tijd nemen verbetert de kwaliteit van taken en beslissingen. Haast en spoed zijn de grootste vijanden van ons denken. Dan werkt enkel je reflexbrein volkomen reactief op basis van prikkels en aangeleerde gewoonten. Met snelle conclusies en kans op veel irrationele vergissingen. 

Beperk de tijd die je aan nieuws besteedt. Hoe verleidelijk het ook is om alles op te zuigen in onzekere tijden zoals nu. Het afbakenen van tijd daarvoor helpt. Net als in de avond geen nieuws meer tot je te nemen, zodat je veel rustiger slaapt. 

Reflectie op je eigen ritme 

Ik hoop dat deze inspiratie je doet reflecteren op je eigen ritme. Wat doe je teveel? Wat mis je? Wat verlang je? Breng er de komende weken regelmatig iets van in je eigen dagritme. Om te ervaren en voelen wat het je brengt en zo gaandeweg jouw eigen ideale ritme te vinden. Wil je je ervaring ermee delen of heb je andere tips die voor jou werken? Ik hoor het graag. 

Ik leef het benedictijnse ritme al zo’n 15 jaar en werk ermee tijdens de retraites in Umbrië waarin individuen een week komen om mentaal en fysiek op te laden. Wat verlang ik ernaar om weer te mogen reizen naar Umbrië en er hopelijk in het najaar weer met groepen te kunnen werken. Daar gaat het samen leven van een natuurlijk ritme als vanzelf.

Yvonne Nieuwenhuijs 

Kijk voor meer inspiratie uit wijsheid en wetenschap ook naar de andere blogs en voor onze reizen en retraites in de agenda naar het actuele aanbod.